> 30) Ik zie al meerdere malen een jonge leeftijd voorbij komen dat je met bordspellen bezig was. Hoe ben je vroeger in aanraking met bordspellen gekomen?

Toen ik klein was hadden we Monopoly thuis. Een schaakspel. Een set vierkante borden met ladderspel, barricade, paardenrace en Halma enzo. Met Halma-bord en pionnen heb ik de eerste StreetSoccer wedstrijden gespeeld. Toen noemde ik het natuurlijk gewoon voetbalspel. Dus de eerste versie was 16x16 vakken met doelen van 6 vakken (tussen de Halma-startvakken). Met bijv. Sinterklaas kwam er wel eens een spel bij. Stratego, Risk, Cluedo, Haas&Schildpad, Beursspel. Een deel van de lezers hier denkt nu oh ja, oh ja, oh ja. En ook Homas Tour. Dat spel was super. In de zomer als het regende op de camping nogal eens gepokerd, met stuivers en complete geheime hand. In m'n studententijd veel Coach en Campagne gespeeld (politiek spel wat het leukst was als het als soort rollenspel gespeeld werd).

> 31) Wat waren je eerste bordspellen?

Ik verkocht eerst abstrakte puzzels en spellen. Vooral van 1 puzzel verkocht ik veel op een markt in Maastricht. Dus daarmee ook naar de eerste Essenbeurs-stand, maar dat ging compleet langs de gamers die onze stand wisten te vinden heen. Van m'n bordspellen dacht ik dat dat niet commercieel interessant was, maar dat bleek bij die beurs anders. Daarna heb ik bijvoorbeeld Ocean (niet het Adlung-kaartspel met dezelfde naam) en Isi verkocht. Morisi was een mijlpaal omdat het een 1000 spellen printrun was. Daarna kon ik materialen en tekenwerk nog veel verbeteren, wat veel voor de verkoop betekende waardoor de oplages ook weer omhoog konden. In die tijd maakte vernieuwde druktechniek en computergebruik snel meer mogelijk voor kleinere oplages. Met StreetSoccer en ZooSim was ik nog 1 van de weinige Kleinverlage met spellen met materiaalkwaliteit vergelijkbaar met de Grossverlage. Funkenschlag bijv. was nieuw in hetzelfde jaar, maar had het toen nog gebruikelijke Kleinverlage-uiterlijk. In de jaren daarna is de concurrentie ongeveer 30 keer meer geworden. Inmiddels zien zelfs alle oplages van 10-100 spellen er goed uit.

Overigens, ik schrijf hier over de consumentenspellen, wat mijzelf ook het meest boeit. Belangrijker voor het bestaan van Cwali als bedrijf zijn speciale orders die niet met de consumentenmarkt te maken hebben.

> 32) Op welke leeftijd ben je begonnen met het uitgeven van bordspellen?

26

Nu ga ik spellen spelen in Aken.
Tot morgen,
Corne

33) Het aantal nieuwe uitgevers en vooral nieuwe uitgegeven spellen is jaar na jaar hallucinanter. Hoe sta jij daar tegenover? Geloof je dat dit de kwaliteit ten goede komt of geloof jij (zoals sommige onheilsprofeten op bgg) dat dit een voorteken is voor een ineenstorting van de spellenmarkt?

_________________
[img]https://www.bordspelmania.eu/images/bgg/Stefaan_Henderickx.png[/img]

Ha, ha, dat is vragen om een vraag:


34. Wat voor dingen doe je buiten de consumentenmarkt? En kunnen wij door ook iets van zien?

35. Hoe zie jouw werkdag er uit? Speel je vaak je eigen spelen (alleen)? Ben je wekelijks bezig met een prototype? Heb je een vaste testgroep?

Ha, ha, dat is vragen om een vraag



36. Kan ik deel uit maken van je testgroep?

> 33) Het aantal nieuwe uitgevers en vooral nieuwe uitgegeven spellen is jaar na jaar hallucinanter. Hoe sta jij daar tegenover? Geloof je dat dit de kwaliteit ten goede komt of geloof jij (zoals sommige onheilsprofeten op bgg) dat dit een voorteken is voor een ineenstorting van de spellenmarkt?

Hoe ik daar tegenover sta?
- Groei/krimp:
Ik heb de indruk dat verkopers redelijk tevreden zijn dit jaar. Geen teken van ineenstortende markt. De verdere toekomst?? Is moeilijk te voorspellen.
- Breed spellenaanbod:
Voor verkopers is het niet makkelijk, met de verdeling van de verkoop over veel verschillende spellen en onzekerheid over welk spel meer of minder gaat verkopen. In de VS is nu een gamers-weekje bezig met 1000 spelers (BGG Con). Ik lees kritiek op de grootste verkoper daarbij die na 1 dag al grotendeels uitverkocht schijnt te zijn. Die had natuurlijk van al die verschillende spellen meer kunnen inkopen en meer daar naar vervoeren, maar dan blijft men met een aantal spellen zitten wat niet meer verkoopt.
- kwaliteit:
Volgens mij is de kwaliteit van 'de betere spellen' de afgelopen tientallen jaren, en ook de laatste 5 of 10 jaar sterk gestegen. Spellen die bijv. 10 jaar terug tot de betere behoorden, vind ik nu soms 'gedateerd'. (Ja, sommige van mijn spellen ook.)
De kwaliteit in de breedte? Hmm. Ik speel vrij veel spellen. Ik word daarbij steeds kieskeuriger. Als je willekeurige nieuwe spellen speelt, zit er veel bij waarvan ik denk dat het voor de jaren tachtig van de vorige eeuw nog niet goed genoeg was. En van de wel kieskeurig gekozen spellen die ik de afgelopen tijd gespeeld heb, leken een aantal spellen 'niet af'. Later op internet herziene spelregelfiles gevonden.
Als ik naar de kwaliteit in de breedte kijk, dan maak ik me over mijn spellenverkoop niet zo veel zorgen meer. Maar meningen kunnen heel erg uiteen liggen.
- Een spel in de spellenmassa zichtbaar maken:
Op dat gebied moet ik m'n planning misschien weer bijstellen. Tot-nog-toe heb ik er meestal voor gekozen om de publiciteit sterk met de release in de Essen-stand te laten samenhangen. Prototype-spelers vraag ik altijd om voor de release het spel geheim te houden. Bij het minder grote aanbod jaren terug viel een nieuw spel nog voldoende op kort voor de Essen-beurs aangekondigd. M'n spellen waren vaak anders dan wat de trend was, dus de opinies vooraf waren vaak niet zo gunstig. Dan heeft het ook niet veel zin veel publiciteit voorafgaand aan de release te zoeken. Factory Fun bijvoorbeeld, fabriek-thema, puzzelspel met realtime-aspekt ... de eerste-indruk-ratings waren negatief. Ik had geluk dat de stand naast me Space Dealer releasde, wat de hype vooraf aan de beurs was. Daardoor kwamen meer mensen langs m'n stand, en bij gebrek aan ruimte in die andere stand speelden zij het ook vaak. Een racespel met dobbelstenen (Powerboats) is ook niet iets waar gamers op voorhand veel van verwachten. Ook matige eerste reacties. Op de boardgamegeek-site zag ik 20% onvoldoendes bij de eerste 100 cijfers. Na ca. 1000 cijfers nu is dat nog zo'n 10%. Maar het kwam in elk geval voldoende 'in beeld' om na een 'twijfelstart' een bekend spel te worden onder gamers. Dat spel is meer familiespel dan gamers-spel. Als zo'n spel onder gamers bekend raakt, is het goed te verkopen. Maar een spel moet eerst een bepaald bekendheids-niveau halen om vervolgens lange tijd bekender te blijven raken zonder dat daar extra promotie bij komt, dus puur via verkoop, spelen en doorvertellen. Als een spel via de release dat minimale bekendheids-niveau niet haalt, wordt het daarna 'steeds onbekender'. (Doordat er dan niet voldoende naar gevraagd wordt bij verkopers, die het dus niet bestellen bij groothandels, die het dus niet bestellen bij distributeur, zodat de mensen die het willen spelen daar geen kans toe zien, zodat die er niet over kunnen doorvertellen, zodat er niet voldoende naar gevraagd wordt bij verkopers, en zo is de cirkel rond waarmee een spel onbekend blijft. Een omgekeerd sneeuwbaleffect.) Met het groeiende aanbod wordt dat risiko groter. Voor de release van Sun,Sea&Sand had ik goeie plannen om dit risico gering te maken. Maar dat ging allemaal mis. Uiteindelijk mocht ik blij zijn dat het spel er uberhaupt nog voor Essen was. Wat die planning voor een andersoortige promotie was, dat wilde ik hier net opschrijven. Maar laat ik niet over mislukte dingen schrijven nu. Volgende keer beter!
Met de opkomst van internet, ging ik er van uit dat kwaliteit belangrijker wordt voor wat mensen aanschaffen. Doordat men zich veel beter kan informeren. Dat was ook een reden om als spellenuitgever te starten. Bij de verkoop via winkels vroeger, wist de koper meestal niet meer over een spel dan hoe de verpakking eruit zag en wat een tekstje op de doos vertelde. Dan is een goede verpakking belangrijk, en lage prijs-gedeeld-door-volume-van-doos, en maakt het niet zo veel uit wat er in zit. De verkoop is inderdaad veranderd. Op met name de Boardgamegeek site is veel over spellen te lezen en zien. Ook de ratings van bezoekers gaven andere bezoekers een indruk. Ik heb de indruk dat dat over gaat en vraag me af of er iets interessants voor in de plaats komt. Jaren terug zijn ratings weleens gemanipuleerd via 'nep-ratings' door de maker van een spel. Dat viel uiteindelijk wel een keer op, werd schande van gesproken, werkte zo uiteindelijk averechts. Vorig jaar werden spellen vaker zo gepushed op bgg, om met 30 communistisch-hoge-ratings gelijk bovenin de lijstjes met nieuwe spellen te komen. Daar werd niet meer op gereageerd. Dit jaar zie ik dat het normaal is als uitgevers, bedenkers, verkopers en crew een spel zo pushen. Wat iedereen ziet, dus naar de ratings wordt niet veel meer gekeken. What's next??

> 34) Wat voor dingen doe je buiten de consumentenmarkt? En kunnen wij door ook iets van zien?

Daar kun je weinig van zien. Als je op de lagere school zit, maar ik vermoed van niet, dan heeft je leraar misschien een blikken doosje met 5 verschillende dobbelstenen en spelregels. Als je 1 van de 50.000 deelnemers aan de wiskundewedstrijd voor onderbouw voortgezet onderwijs was, dan heb je een spelletje met 2 'torens van Hanoi' gekregen. Als je in Polen naar de supermarkt ging, dan kon je teams en speelbord van StreetSoccer sparen. Op de site van Zwitzerse bank kon je ook StreetSoccer spelen. En nogsteeds op Mastermoves en Jijbent en Littlegolem (en Brettspielwelt, maar die versie is niet goed), maar dat reken ik ook tot de consumentenmarkt. Gulden/Euro-spel voor beleggingsmaatschappij (toen je nog winst kon maken op de beurs, dus dat is lang geleden) en andere opdrachtspellen.

> 35) Hoe zie jouw werkdag er uit? Speel je vaak je eigen spelen (alleen)? Ben je wekelijks bezig met een prototype? Heb je een vaste testgroep?

werkdag: Vandaag wat mails beantwoord die met nieuwe productie van Summy te maken hebben. En met UPS gebeld omdat de 3 dozen die gisteren werden gehaald voor VS volgens mij anders geadministreerd hadden moeten worden door de koerier. Die maakte gisteren 3 losse verzenddocumenten, 3 keer alles opschrijven. Toen ik er naar vroeg, zei hij dat ze alle 3 hetzelfde trackingnummer hebben, maar nee. Het is op rekening van de inkoper, maar ik denk dat het duurder is als het zo wordt opgehaald. Lekker interessant. Zoals ik al zei: begin nooit aan spellenverkoop! Op bgg gekeken of Sun,Sea&Sand gespeeld wordt bij BGG Con. Ik zag 1 reactie bij de laatste tweets: "played Sun, Sea, and Sand...first play met my high expectations! nice tight economy; brain-burner".
Verder deze morgen bezig met een prototype. 500-woorden-spelregels, heel simpel maar heel bijzonder en nog een hele toer om het spel perfekt te maken. Ben wat aan het proberen met printen en materiaal om het buiten de computer snel uit te proberen.
Dat is deze morgen, maar dagen/weken/maanden kunnen erg verschillend zijn.

> 36) Kan ik deel uit maken van je testgroep?

Ja. Bij Sun,Sea&Sand heb ik ongeveer geteld hoeveel mensen prototypes voor de productie hebben gespeeld. Ongeveer 200. In Limburg speel ik soms een avond, bij Ducosim, bij de spellenclub in Nurnberg, Castle Stahleck-weekend, Akens spellencafe, zomers weekend in Aken, Beesd-zaterdagen, Wolfsburg, familie etc.

Terugkomend op de vraag naar voor- en nadelen van Kleinverlag:
Een voordeel is dat je kan doen wat je zelf boeiend vindt zonder dat anderen erg afhankelijk zijn van risico's die je daarmee neemt. Als ik dit werk voor een grote uitgever zou doen, zou ik andere spellen kiezen om te maken.
Een nadeel is dat het moeilijk is om een 'dreamteam' rond een spel samen te spellen om het superdelux te maken. Nou ja, daar ontbreken bij grote speluitgevers meestal ook de financien voor. De spellenmarkt is maar 'klein'. Het is geen autoindustrie.
In de gamersmarkt kan ik mezelf moeilijk nog Kleinverlag noemen. Ik heb een goeie marktpositie opgebouwd, maar dingen kunnen snel veranderen. De lat ligt elk jaar hoger, voor mezelf maar ook voor wat de potentiele consumenten verwachten. Een nieuw spel van een uitgever die al 15 jaar spellen released wekt niet het gevoel van 'spannend'. Die spellen komen pas wat later 'in the picture' in de gamers-wereld, dat zie je bij alle uitgevers die langer bestaan. De spellen die ik afgelopen jaren heb gereleased, zouden bij een nieuwe Kleinverlag een 'sensatie' zijn. Maar zonder de jaren ervaring zou ik dat ook niet hebben gekund. Het is een idee om een spel incognito uit te brengen 'door nieuwe uitgever'. Dan is een kleine lege stand met alleen een stapel spellen ook prima. En dan iemand anders laten verkopen als zogenaamde nieuwe spelauteur. Eventueel 1 tafel, waar de 'bedenker' het spel uitlegt, laten reserveren en de gamers als VIP's behandelen. De gewone bezoekers zich tweederangs laten voelen, dan kun je rekenen op support van je nieuwe 'intimi'. Goed voor bekendheid van het spel in de gamers-scene, maar dat levert toch minder verkoop dan met m'n Cwali-stand. Dus dat plan doe ik niet, hoewel ..... plannen genoeg. Nu nog tijd en geld. Het lijkt wel Sun,Sea&Sand.

37. Hoe dikwijls speel jij spellen, buiten het testen van eigen spellen?

38. Heb je zelf een grote spellenverzameling?

39. Wat vind je -buiten Sun, sea & sand/Tricky safari/Summy uiteraard- de beste nieuwe spellen van 2010?

40. Voor welke spelontwerpers en spelillustratoren heb je het meest bewondering? Waarom?

_________________
Recent gespeeld:

41. Hoe kijk jij aan tegen publiciteit voor de Nederlandse markt? Ik zie namelijk nooit Nederlandstalige spelbeschrijvingen en/of persberichten van Cwali.

> 37) Hoe dikwijls speel jij spellen, buiten het testen van eigen spellen?

Zie voorgaande antwoorden. Ik heb er geen statistieken van bijgehouden, dus precieser kan ik het niet zeggen.

> 38) Heb je zelf een grote spellenverzameling?

Een paar honderd spellen.

> 39) Wat vind je -buiten Sun, sea & sand/Tricky safari/Summy uiteraard- de beste nieuwe spellen van 2010?

Zie vraag 8.

> 40) Voor welke spelontwerpers en spelillustratoren heb je het meest bewondering? Waarom?

Ik wil niet te veel over collega's oordelen, dus deze vraag sla ik over.

> 41) Hoe kijk jij aan tegen publiciteit voor de Nederlandse markt? Ik zie namelijk nooit Nederlandstalige spelbeschrijvingen en/of persberichten van Cwali.

M'n informatie stuur ik naar alle landen in het Engels. Op die manier is dat al een hels werkje. De verschillende teksten en emaillijsten voor NL-versies splitsen ... natuurlijk kan dat, maar dat zit er niet in. Er zitten wel Nederlandse spelregels in de spellen, naast UK, DE en FR. Voor Sun,Sea&Sand zijn Koreaanse en Hongaarse spelregels op boardgamegeek en mijn site te vinden. Chinese, Tsjechische, Slowaakse, Spaanse en Italiaanse komen er nog bij wrslk.
Verkoop 'naar' NL-verkopers is ongeveer 1% van het totaal. Misschien is dat laag, maar misschien kopen veel Nederlandse gamers spellen in de Essen-stand, daar heb ik geen cijfers van.
De belangstelling in Nederland zou van mij wel anders mogen zijn. Als iemand bij een buitenlands spel zegt druk er maar 1000 mee voor de NL-markt, dan krijgt men meteen de symphatie in de spellenscene. In de ontwikkeling van een nieuw spel zit duizend keer meer tijd en startkosten zijn 5 keer hoger dan meedrukken. Maar als ik iets van toekomstige spellen laat zien dan is de belangstelling gering en twijfelt men vaak aan de kwaliteit. Produkten die nog niet helemaal af zijn maken nou eenmaal niet veel indruk. Een buitenlands spel met een Nederlandse titel op de doos ziet er meteen goed uit. Inmiddels mag bekend zijn dat de kwaliteit van m'n spellen 'hoog' is. Maar bij het Summy-prototype werd toch getwijfeld aan het soort hout (wat de hoogste kwaliteit is qua houdbaarheid, ook al bij het prototype) en of het houten doosje wel stevig is ... Reacties uit andere landen zijn wel super, maar daar ziet men alleen de uiteindelijke spellen. Kompleet nieuwe spellen maken is natuurlijk riskanter dan met een reprint van een buitenlands spel meedoen. Het is logisch als er wel eens wat mis gaat in de productie van kompleet nieuwe spellen. En zo is er ook best eens wat aan te merken op Cwali-spellen, ik neem met vormgeving en materialen ook wel risiko's. Dan is het volgens mij wel bijzonder hoe de materiaalkwaliteit, vormgeving, originaliteit, foutloze spelregels en natuurlijk bovenal replay-value is. Op boardgamegeek zag ik eens een lijst met alleen auteurs met meer dan 5000 bezoekercijfers ofzo, waarin ik de enige Nederlander was. Misschien doe ik het internationaal niet zo slecht. Ik heb voor 'internationaal' gekozen, maar meer support in NL is wel welkom.

Hier heb je wel support hoor!
Wij hebben best wat Cwali spellen liggen en de meeste daarvan zijn op Essen gekocht... Alleen Powerboats hebben we op het SpSp gekocht, omdat het op Essen toen zo vreselijk druk was.

Dan ook nog een vraag (sorry ik heb deze al eerder over alleen Powerboats gesteld ):
42) waarom gebruik je groen zo weinig als spelerskleur? Of heb ik precies de verkeerde spellen gespeeld en zit groen wel in de andere spellen?

> 42) waarom gebruik je groen zo weinig als spelerskleur? Of heb ik precies de verkeerde spellen gespeeld en zit groen wel in de andere spellen?

Bij Morisi was er eens een speler die de groene en rode blokjes niet kon onderscheiden. Sindsdien wil ik in geval van rood en groen verschillende vormen of donker en licht.
In Powerboats zijn de spelerboten wit-geel-oranje-rood-paars-zwart. Het bord is voornamelijk blauw (water) en groen (eilanden), dus heb ik die niet als spelerkleur gebruikt. Met groen kan je je achter een eiland verschuilen.
In Gipsy King zijn de spelerskleuren geel - oranje - rood - paars (lijkt meer blauw, maar was paars besteld) - bruin. De tegels zijn ook daar meest groen en blauw.
In Logistico was het geel - oranje - rood - paars - blauw. Daar had blauw beter groen kunnen zijn ...
In Morisi en Factory Fun was het wit-grijs-zwart-bruin. Een groene pilaar in je fabriekhal vond ik vreemd, maar in de nieuwe versie zit wel groen.
In Sun,Sea&Sand hebben de 4 soorten toeristen harde 'primaire' kleuren, passend bij de landschapkleuren van zee tot binnenland (blauw - geel - rood - groen). (Dus rood en groen, maar de toeristen hebben ook een verschillende vorm.) Voor de spelerkleuren heb ik andere en zachte kleuren gekozen: wit - grijs - lichtbruin - zachtoranje - zachtrose. Waardoor ook het agenda-blaadje op je spelerbord een natuurlijke kleur heeft, dat geeft namelijk de spelerkleur aan.
He, in BasketBoss is het min of meer geel - oranje - rood - paars - GROEN! (team Lima Llama's)

Bedankt voor alle vragen! Leuk om zo eens over de ins-en-outs van en achter de spellen te 'spreken'.

Wellicht tot ziens bij de aanstaande Spel2010 of Ducosim. Bij Ducosim zal ik ook 1 of meer prototypes voor volgend jaar meenemen. Bij 1 eenvoudig spel staat het frame grotendeels, maar kunnen leuke extra mogelijkheden bedacht worden.

43 op de valreep: hou je met de kleuren van je ontwerpen rekening met kleurenblinde medespelers? Test je je kleuren wel eens op een converting website zoals http://www.vischeck.com?

Jeroen

_________________
Spelgroep Utrecht - Roborally rulez

Vandaag is de laatste dag van de Q&A met Corné. Ik wil Corné bij deze hartelijk bedanken voor zijn spontane medewerking en uitgebreide beantwoording van alle vragen die gesteld zijn. Misschien dat je voor de laatste van Jevo nog een gaatje kan vinden

We hopen uiteraard je hier nog vaak tegen te komen op dit forum

Oh, tot 21 November.

> 43) op de valreep: hou je met de kleuren van je ontwerpen rekening met kleurenblinde medespelers?

Ik houd er globaal rekening mee. Sommige producenten gebruiken kleurcodes, sommige niet, en in de praktijk blijken kleuren nogal eens anders dan gepland. Dat maakt het lastig om er veel rekening mee te houden.

Test je je kleuren wel eens op een converting website zoals http://www.vischeck.com?

Vanaf nu. Dank je voor de tip. Ben benieuwd hoe die site werkt.

Bedankt voor Q&A!